لامپ UV که مخفف کلمه Ultra Violet که در فارسی به معنای ماورای بنفش میباشد، که دارای قابلیت تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی ماورابنفش میباشد. به این صورت که با قرار گرفتن لامپ یو وی، در جریان الکتریکی، بخار جیوه می‌تواند نور ماوراء بنفش را با طول موج کم بین” ۱۰ الی ۴۰۰ nm ” (نانومتر) ساطع می‌نماید. لامپ UV درحالت کلی به سه قسمت تقسیم میگردد که شامل :
- لامپ UVA
- لامپ UVB
- لامپ UVC
اجزای لامپ های UV
- لوله کوارتز با قابلیت عبور کامل نور UV
- دو عدد الکترود در انتها حاوی اتم های فلزی مانند جیوه
- گاز کمیاب زنون
همانطور که در بالا ذکر شد نور UV موجی است در گستره امواج الکترومغناطیسی (electromagnetic) با طول موج در محدوده ۱۰ تا ۴۰۰ نانومتر. به بیانی دیگر انرژی لامپ یو وی کمتر از پرتو ایکس، ولی بیشتر از نور مرئی است. اشعه UV در نور خورشید موجود است و تقریباً شامل ۱۰٪ از تمام امواج منتشر شده از سطح خورشید می‌شود.اغلب هنگام خرید لامپ UV، لامپ یو وی را به عنوان لامپ پزشکی با خاصیت گندزدایی و میکروب کشی می‌شناسند و البته که انواع مختلف لامپ یو وی مزایا و کاربردهای بیشتری نیز در دیگر صنایع دارد.
طیف نوری لامپ یو وی UV
این نور به چهار بخش طیفی زیر تقسیم می شود:
- یو وی خلا با طول موج (۱۰۰ تا ۲۰۰ نانومتر )
- لامپ یو وی سی UVC با طول موج ( ۲۰۰ تا ۲۸۰ نانومتر)
- لامپ یو وی بی UVB با طول موج ( ۲۸۰ تا ۳۱۵ نانومتر )
- لامپ یو وی ای UVA با طول موج (۳۱۵ تا ۴۰۰ نانومتر)
در همه گستره های نوری بالا اشعه یو وی ساطع شده قابلیت از بین بردن و غیرفعال کردن تکثیر بسیاری از انواع گونه های میکروارگانیسم‌ها مانند (ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها و غیره ) وجود دارد. از میان این طیف‌های یو وی، طیف نوری لامپ یو وی سی بیشترین تاثیر را در این زمینه دارد. این نور قادر به تغییر ساختمان و پیوندهای مولکولی(DNA) میکروارگانیسم‌ها است به طوری‌که آن‌ها را غیر فعال کرده و از تکثیر و ازدیاد آن‌ها در مکان‌های در معرض آلودگی و بیماری جلوگیری می‌کند.
مصارف لامپ های UV
- تشخیص اصالت مدارک ، پول و اسناد رسمی و هویتی
- نابود کردن کامل انواع حشرات میکرو ارگانیسم مضر
- ستاره شناسی و فیلتراسیون تصاویر
- دستگاه فیزیوتراپی (لامپ سرد و لامپ گرم)
- درمان بیماری‌های پوستی
- گندزدایی (ضد عفونی بیمارستان‌ها)
- استفاده در آکواریوم
نحوه گندزدایی آب با لامپ UV
معمولاً اشعه فرابنفش را در لامپ های به خصوص به نام لامپ های بخار جیوه، لامپ سیاه، لامپ های هالوژن و…، می‌توان مشاهده کرد. لامپ‌های بخار جیوه از همان لامپ‌هایی هستند که در معابر مختلف می‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید. انواع مختلفی از لامپ یو وی وجود دارد که نور UV و مرئی منتشر می‌کند. مهم‌ترین نوع لامپ مورد استفاده در تصفیه میکروبی و گندزدایی UV لامپ‌های تخلیه گاز هستند. این نوع لامپ معمولا دارای دو الکترود است که در هر دو انتهای تیوپ حاوی اتم‌های فلزی (مانند جیوه) یا یک گاز کمیاب (مانند زنون) قرار دارند.
در این لامپ‌ها جریان الکتریکی که از درون پلاسمای داغ یونیزه شده عبور می‌کند، باعث می‌شود که اتم‌های جیوه حالت برانگیخته پیدا کنند. زمانی که از حالت برانگیخته به حالت اولیه برگردند، نور UV با طول موج معکوس متناسب با اختلاف انرژی بین حالت برانگیخته و اولیه ساطع می شود. همین امر قادر به تولید نور UV در محدوده جرم کش و ضدعفونی (۳۰۰-۲۰۰ نانومتر) با بازدهی قابل قبول و طول عمر طولانی مدت باشند
طول عمر لامپ‌های UV
مطابق با برآوردهای در نظر گرفته شده می‌توان تا ۹۰۰۰ ساعت یا به عبارتی ۱ سال از لامپ‌های یو وی استفاده کرد. البته در زمینه‌های گوناگون شاهد تغییرات متعددی در عمر انواع لامپ یو وی هستیم.
- همانطور که می‌دانید، لامپ‌های بخار جیوه از جمله لامپ‌هایی است که در آن پرتو فرابنفش به کار رفته است. این لامپ‌ها علاوه بر پرتوهای فرابنفش، نورهای مادون‌قرمز را نیز تولید می‌کند. در واقع ۶۰ درصد از طول موج‌های ساطع شده از سوی این لامپ نیز به مادون‌های قرمز اختصاص دارد. این امر به دلیل وجود دمای بالا در داخل لامپ است. گرمای حاصله از مادون‌قرمز در نهایت می‌تواند فعل و انفعالاتی در لامپ ایجاد کند که موجب کاهش عمر لامپ‌های بخار جیوه می‌شود.
- نحوه کار با لامپ‌های یو وی، از دیگر موارد تأثیرگذار بر عمر آن‌ها است. به طور مثال اگر هنگام نصب لامپ، دستتان روغنی یا آغشته به خون باشد، می‌تواند فعل و انفعالات شیمیایی داخل لامپ را تسریع بخشد. به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام کار با لامپ از دستکش‌های نخی استفاده کنید تا عمر لامپ کاهش نیابد. روشن ماندن بیش از حد لامپ‌های فرابنفش نیز در کاهش عمر آن‌ها تأثیرگذار است.
